سیاست؛ بهره‌مندی از فایده یا بهره‌گیری از فتوا؟

سیاست را باید بر اساس اصل منافع تفسیر کرد نه بر مبنای فتوا؛ یعنی سیاست می‌بایست منافع محور باشد، نه فتوا محور، اگر سیاست چنانکه ذاتش اقتضا دارد، منافع محور باشد، پای محاسبه، منطق و عقلانیت به‌میان می‌آید، انگاه محاسبه خواهد شد که چه‌چیزی به‌نفع همگانی است، منافع جامعه در چیست؟ صلح، رفاه، آسایش، آبادانی، انباشت سرمایه و توسعه چگونه بدست خواهد آمد. در این صورت، کفه ترازو همواره به‌نفع منافع مردم و جامعه سنگینی می‌کند و از هرگونه عملی که مبتنی بر ضرر است و سودی برای جامعه، به‌همراه ندارد، دوری جسته می‌شود؛ در این فرض دانایان و متخصصان سیاست، امنیت، حقوق، جامعه‌شناسی، اقتصاد، صنعت و تکنولوژی و دیگر علوم فقط در حوزه تخصص خود اظهار نظر می‌کنند نه فراتر از آن. این همان عقلانی کردن سیاست است که عدالت، شکوفایی اقتصادی، توسعه‌یافتگی، صلح پایدار، همزیستی مسالمت‌آمیز و تنش‌زدایی را به‌همراه دارد. بر این مبنا، اصل بر برابری است و هرکس به‌جای خود حرف می‌زند.

اگر سیاست فتوامحور باشد، آنگاه پای منافع جامعه در میان نیست، سازندگی و رفاه در دستور کار نیست، اقتصاد پویا موضوعیت ندارد، اصولا کسی به‌جلب سرمایه‌گذاران و مبادلات فرامرزی بازرگانی فکر نمی‌کند. در این فرض، یک فرد یا معدود افرادی در تمام حوزه‌ها اظهار نظر می‌کنند، گویا در همه امور و علوم متخصص‌اند. آن‌ها به‌تکلیف خود می‌اندیشند، فکر می‌کنند که از طرف خدا ماموریت دارند که باید به‌آن عمل کنند. این‌که نتیجه عمل چه می‌شود مهم نیست، اگر خشونت، تنش، جنگ، فقر، آوارگی و ویرانی در جامعه به‌بار می‌آید، هیچ اشکالی ندارد؛ چرا که آنان، ماموریتی جز انجام تکلیف ندارند. آنان چنین می‌پندارند که خیر و صلاح دنیا و آخرت مردم بر آن است که بر مبنای فتوای آنان عمل کنند، این طریق خیر است، هرچند که ظاهر آن، شر به‌نظر آید. بر این مبنا، اصل بر فرمانبری است نه برابری، یکی یا جمعی اندک، به‌جای همه حرف می‌زنند.
برهمین اساس، از یک زاویه تمام بدبختی‌های چهل‌سال اخیر افغانستان ناشی از همین فتوامحوری سیاست است. اگر سیاست ما منفعت‌محور بود، بر اساس فتوا، جنگ را در خانه خود مقدس اعلام نمی‌کردیم و تخریب زیرساخت‌های کشور خود را جهاد نمی‌خواندیم؛ هرگز شاهد این‌همه بدبختی و ویرانی نبودیم، هرگز پای تروریست‌های حرفه‌ای بین‌المللی و آدم‌خوار‌های جانی، برای کشتن فرزندان ما، باز نمی‌شد و افغانستان با این همه منابع سرشار زیرزمینی در قعر جدول کشورهای فلاکت‌زده دنیا نبود. بعد از هفت ثور جنگ نبود و پس از هشت ثور نیز هرگز ویرانی نبود. طالبان در پنجه بیگانگان نبوند و برای انجام تکلیف، پل‌ها، راه‌ها، مکتب‌ها و دکل‌های برق را منفجر نمی‌کردند.
نمونه اخیر فتوامحوری در سیاست، اعلام موضع شورای علمای شیعه در مورد ممنوعیت ثبت نام در پروسه انتخابات است. دیدگاه شورای علما، به‌عنوان بیان دیدگاه یک نهاد مدنی، محترم است؛ ولی تشخیص شورای علما در این مورد ناصواب است؛ با این‌که آنان برمبنای قاعده تکلیف،اگر این تشخیصشان ناصواب هم باشد، بازهم انتظار ثواب دارند، ولی از آنجایی که در عرصه سیاست باید در پی منافع بود نه فتوا، منفعت در آن است که باید به‌صورت گسترده در پروسه انتخابات مشارکت کرد.

سیاست؛ بهره‌مندی از فایده یا بهره‌گیری از فتوا؟

سیاست را باید بر اساس اصل منافع تفسیر کرد نه بر مبنای فتوا؛ یعنی سیاست می‌بایست منافع محور باشد، نه فتوا محور، اگر سیاست چنانکه ذاتش اقتضا دارد، منافع محور باشد، پای محاسبه، منطق و عقلانیت به‌میان می‌آید، انگاه محاسبه خواهد شد که چه‌چیزی به‌نفع همگانی است، منافع جامعه در چیست؟ صلح، رفاه، آسایش، آبادانی، انباشت سرمایه و توسعه چگونه بدست خواهد آمد. در این صورت، کفه ترازو همواره به‌نفع منافع مردم و جامعه سنگینی می‌کند و از هرگونه عملی که مبتنی بر ضرر است و سودی برای جامعه، به‌همراه ندارد، دوری جسته می‌شود؛ در این فرض دانایان و متخصصان سیاست، امنیت، حقوق، جامعه‌شناسی، اقتصاد، صنعت و تکنولوژی و دیگر علوم فقط در حوزه تخصص خود اظهار نظر می‌کنند نه فراتر از آن. این همان عقلانی کردن سیاست است که عدالت، شکوفایی اقتصادی، توسعه‌یافتگی، صلح پایدار، همزیستی مسالمت‌آمیز و تنش‌زدایی را به‌همراه دارد. بر این مبنا، اصل بر برابری است و هرکس به‌جای خود حرف می‌زند.

اگر سیاست فتوامحور باشد، آنگاه پای منافع جامعه در میان نیست، سازندگی و رفاه در دستور کار نیست، اقتصاد پویا موضوعیت ندارد، اصولا کسی به‌جلب سرمایه‌گذاران و مبادلات فرامرزی بازرگانی فکر نمی‌کند. در این فرض، یک فرد یا معدود افرادی در تمام حوزه‌ها اظهار نظر می‌کنند، گویا در همه امور و علوم متخصص‌اند. آن‌ها به‌تکلیف خود می‌اندیشند، فکر می‌کنند که از طرف خدا ماموریت دارند که باید به‌آن عمل کنند. این‌که نتیجه عمل چه می‌شود مهم نیست، اگر خشونت، تنش، جنگ، فقر، آوارگی و ویرانی در جامعه به‌بار می‌آید، هیچ اشکالی ندارد؛ چرا که آنان، ماموریتی جز انجام تکلیف ندارند. آنان چنین می‌پندارند که خیر و صلاح دنیا و آخرت مردم بر آن است که بر مبنای فتوای آنان عمل کنند، این طریق خیر است، هرچند که ظاهر آن، شر به‌نظر آید. بر این مبنا، اصل بر فرمانبری است نه برابری، یکی یا جمعی اندک، به‌جای همه حرف می‌زنند.
برهمین اساس، از یک زاویه تمام بدبختی‌های چهل‌سال اخیر افغانستان ناشی از همین فتوامحوری سیاست است. اگر سیاست ما منفعت‌محور بود، بر اساس فتوا، جنگ را در خانه خود مقدس اعلام نمی‌کردیم و تخریب زیرساخت‌های کشور خود را جهاد نمی‌خواندیم؛ هرگز شاهد این‌همه بدبختی و ویرانی نبودیم، هرگز پای تروریست‌های حرفه‌ای بین‌المللی و آدم‌خوار‌های جانی، برای کشتن فرزندان ما، باز نمی‌شد و افغانستان با این همه منابع سرشار زیرزمینی در قعر جدول کشورهای فلاکت‌زده دنیا نبود. بعد از هفت ثور جنگ نبود و پس از هشت ثور نیز هرگز ویرانی نبود. طالبان در پنجه بیگانگان نبوند و برای انجام تکلیف، پل‌ها، راه‌ها، مکتب‌ها و دکل‌های برق را منفجر نمی‌کردند.
نمونه اخیر فتوامحوری در سیاست، اعلام موضع شورای علمای شیعه در مورد ممنوعیت ثبت نام در پروسه انتخابات است. دیدگاه شورای علما، به‌عنوان بیان دیدگاه یک نهاد مدنی، محترم است؛ ولی تشخیص شورای علما در این مورد ناصواب است؛ با این‌که آنان برمبنای قاعده تکلیف،اگر این تشخیصشان ناصواب هم باشد، بازهم انتظار ثواب دارند، ولی از آنجایی که در عرصه سیاست باید در پی منافع بود نه فتوا، منفعت در آن است که باید به‌صورت گسترده در پروسه انتخابات مشارکت کرد.

معنای رای من

من رای می‌دهم؛ با این‌که مشکلات را هم می‌دانم. ناکارآمدی حکومت را به‌خوبی درک می‌کنم، قابل قبول نبودن کارنامه حکومت را در عرصه‌های مختلف می‌فهمم. قطعا می‌دانم که بی‌عدالتی، بی‌قانونی، بیکاری، فقر، تبعیض، فساد گسترده، مواد مخدر، اعتیات و دیگر معضلات در کشور ما بی‌داد می‌کند. با این‌همه؛ اما بازهم من رای می‌دهم. رای می‌دهم تا نه بگویم، به‌حکومت طالبان، نه بگویم به‌رادیکالیسم، نه بگویم به‌هرج‌ومرج، نه بگویم به‌حکومت‌های ملوک‌الطوائفی و نه بگویم به‌پایتخت‌سازی کابل به‌چند پایتخت. رای می‌دهم، تا از باز گشت به‌گذشته جلوگیری نمایم، رای می‌دهم تا جامعه جهانی و شرکای بین‌المللی ما بدانند که ما، توانایی گام بر داشتن به‌جلو را داریم، هرچند که این توانایی اندک است. رای می‌دهم برای این‌که سخن گفتن در باره مشکلات با رای و تمرین با رای، بهتر از سخن گفتن با تفنگ و تمرین با تفنگ است. رای می‌دهم تا حرمت نهاده باشم به‌خون شهدای که برای دفاع از این آب و خاک جان داده‌اند، آنان می‌دانستند که مشکلات و نارسایی‌های امروز ما، فراوان است؛ ولی با این وجود، برای ساختن فردای بهتر، درنگ نکردند، رفتند و جانشان را در این راه گذاشتند؛ من رای می‌دهم تا تفنگ آنان به‌زمین نماند. رای می‌دهم برای اینکه دموکراتیزه کردن جامعه و نهادینه کردن دموکراسی، نیاز به‌تمرین دارد و کالای وارداتی نیست که بتوان آن را یک‌شبه وارد کرد. رای می‌دهم تا نشان دهم که افغانستان نیز در عرصه سیاست و حکومت چیزهای برای افتخار دارد و آن داشتن آزادی بیان، آزادی عقیده، آزادی احزاب و دیگر آزادی‌های سیاسی و مدنی در منطقه استبدادزده است. بنابراین، عطف به‌آنچه گفته شد، من رای می‌دهم و شما هم رای بدهید. برای ساختن فردای بهتر، راهی جز این نیست.